عوامل موثر بر تصمیم کشاورزان در پذیرش نوآوری اصلاح و بهبود باغ های انگور در شهرستان خرمدره

انگور یکی از مهمترین محصولات پر ارزش باغی است و در ایران نیز نقش مهمی در بازار داخل و خارج کشور ایفا می کند. با بهبود شیوه های پرورش انگور می توان به تولید پایدار و بازار رسانی مناسب آن محصول کمک نمود که مستلزم بکارگیری نوآوری های اصلاح و بهبود دهنده باغ هاست. در این زمینه دولت سعی نموده است از طریق برنامه ها یا طرح های ویژه در تصمیم پذیرش این نوآوری ها مداخله نماید، ولی عوامل تأثیرگذار دیگری نیز ممکن است، وجود داشته باشند. هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر تصمیم (دانش، قصد و نیت، اجرا/ رفتار) انگورکاران در پذیرش نوآوری اصلاح و بهبود باغ های انگور در شهرستان خرمدره است. این مطالعه با استفاده از یک روش شناسی ترکیبی مبتنی بر مطالعه موردی و پیمایش انجام شده است. روایی محتوایی و ظاهری پرسشنامه با کمک پانل های تخصصی مورد تایید قرار گرفت و با استفاده از آزمون های همگرایی از طریق تحلیل مولفه های اصلی داده های گروهبندی شده، روایی سازه تعیین گردید. پایایی آن نیز از طریق انجام مطالعه اولیه و بکارگیری آزمون کرونباخ آلفا ترکیبی مورد تایید قرار گرفت. نمونه ای متشکل از 260 نفر از جامعه 3942 نفری انگورکاران شهرستان خرمدره با استفاده از یک روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب گردیدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. به طور کلی اکثر انگورکاران در مرحله دانش و قصد و نیت تصمیم پذیرش نوآوری قرار گرفته اند، اگرچه در برخی فعالیت ها نیمی از افراد هنوز به این سطح نرسیده اند. با این وجود، نسبت افراد اجرا کننده نوآوری، بویژه در فعالیت های کمتر سازگار یا پیچیده همچون آبیاری قطره ای، کمتر است. لذا در تصمیم پذیرش بین دانش و رفتار افراد یک شکاف قابل توجهی وجود دارد. با این وجود، تمایل افراد به اجرای این نوآوری ها نسبتاً بالاست و حتی بالاتر از سطح دانش قرار گرفته است. تصمیم پذیرش این نوآوری در بین انگورکاران تحت پوشش طرح توسعه باغ ها (سالهای 90-1388) و افراد تحت پوشش طرح طوبی (87-1380) به ترتیب بالاتر از افراد غیر تحت پوشش می باشد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که عواملی همچون نگرش کشاورزان نسبت به مزیت نسبی، کنترل رفتاری درک شده آنها، هنجارهای ذهنی، مداخله گری دولت در قالب طرح توسعه باغ ها، دسترسی به برنامه های ترویجی، حمایت های نهاده‏ای- مالی و تحصیلات به صورت مستقیم و غیر مستقیم تأثیر مثبت و معنی داری بر تصمیم پذیرش نوآوری دارند. لذا در تسریع تصمیم این نوآوری، علاوه بر مداخله گری های دولت در قالب حمایت های مالی- نهاده ای و نظارت های کارشناسی، لازم است برنامه های ترویجی اثربخش، توجه به همه کشاورزان با تحصیلات و سنین مختلف، تاکید بر تصمیم جمعی کشاورزان در جهت ایجاد ارزش های اجتماعی در مورد نوآوری و کاهش مخاطرات مربوط به پیچیدگی و سازگاری این نوآوری با شرایط همه کشاورزان صورت گیرد.